Radiotherapie (bestraling) is heel vaak een onderdeel bij de behandeling van slokdarmkanker. Vaak samen met chemotherapie (dit noemen we chemoradiatie) en /of een operatie.
Het doel van de bestralen
De bestraling heeft als doel de tumor weg te krijgen en is dus in opzet genezend van aard. Als na de radiotherapie ook geopereerd gaat worden, heeft de behandeling vooral als doel de tumor voor de operatie kleiner te maken. Zo wordt de kans op totale genezing na de operatie groter.
Welk gebied wordt bestraald?
Het gebied dat bestraald wordt noemen we het doelgebied. Het doelgebied van de bestraling hangt af van de locatie van de tumor, de uitbreiding in de omgeving en eventueel aangedane lymfeklieren. Het doelgebied bestaat meestal uit de tumor en een deel van de slokdarm met de omliggende lymfklieren. Als de tumor bij de overgang naar de maag zit, is het bovenste deel van de maag ook doelgebied
Vooraanzicht slokdarm (bron: kanker.nl)
Voorbereidingen op de bestraling
De eerste afspraak
Eerst vindt een gesprek plaats met de behandelend arts op de afdeling Radiotherapie of de polikliniek GIOCA. Dit kan een radiotherapeut zijn of een radiotherapeut in opleiding. In het eerste gesprek legt de arts uit waarom radiotherapie wordt gegeven, welk gebied precies bestraald gaat worden en hoeveel bestralingen zullen volgen. De arts bespreekt ook de bijwerkingen die kunnen ontstaan. De arts vertelt hoeveel bestralingen zullen volgen. De bestralingen vinden plaats op alle werkdagen: 5x per week, 1x per dag. Gemiddeld duurt een afspraak 15 minuten. De bestraling zelf duurt maar enkele minuten.
Diverse Onderzoeken
Een PET/CT-scan of CT wordt voorafgaand aan de behandeling gemaakt om het doelgebied te bepalen en het bestralingsplan te kunnen maken.
· PET/CT-scan
Vaak wordt een PET/CT-scan gemaakt om het bestralingsgebied te kunnen bepalen. Bij een PET/CT-scan wordt ook radioactief suiker toegediend via een bloedvat in de arm. Kankercellen nemen deze suikers op en worden daarmee zichtbaar op de scan. Ook andere ziekteprocessen die veel suikers opnemen, zoals bijvoorbeeld ontstekingen, kunnen hiermee zichtbaar worden.
· CT-scan
Als er geen PET/CT-scan (meer) gemaakt hoeft te worden krijgt u een afspraak voor een CT-scan. Deze CT-scan wordt gemaakt op de afdeling Radiotherapie.
Ook als er al wel een PET/CT-scan gemaakt is, wordt er soms ook nog een CT-scan gemaakt. Hiermee wordt dan extra beeldmateriaal verzameld.
Bij de PET/CT-scan of CT scan wordt in dezelfde houding gemaakt als bij de bestraling. We zullen ook een aantal stipjes (tatoeage-puntjes) op het lichaam aanbrengen. Deze stipjes zijn nodig om u later op het bestralingstoestel in de juiste houding te kunnen leggen. Deze stipjes vervagen in 1 á 3 jaar. Deze stipjes worden later bij het bestralen gebruikt om u in de juiste houding te leggen.
Mouldroom
Als de tumor in het bovenste gedeelte van de slokdarm zit, maken we meestal een bestralingsmasker van het hoofd en de hals. Dit masker wordt vóór de CT-scan gemaakt in de mouldroom. Dit is de ruimte waar maskers en andere hulpmiddelen worden gemaakt. Het masker is gemaakt van kunststof. De kunststof wordt verwarmd in een bak warm water. Dan wordt het materiaal op het hoofd en hals gelegd en er omheen gevormd. Bij het afkoelen krijgt het dezelfde vorm als het hoofd en hals. Het maken van een masker duurt ongeveer15 minuten. Het is niet pijnlijk. Het masker wordt tijdens het maken, de CT scan en de bestraling aan de tafel vast geklikt. Dit zorgt ervoor dat het hoofd en hals goed stabiel liggen tijdens de bestraling en we de bestraling zou nauwkeurig mogelijk kunnen uitvoeren.
Behandeling
Het bestralingsapparaat heet een lineaire versneller. Dit apparaat richt een bundel röntgenstralen van hoge energie op het gebied dat bestraald moet worden.
Tijdens de bestraling ligt u op de behandeltafel op dezelfde manier als tijdens de (PET/)CT-scan. De radiotherapeutisch laboranten leggen u met behulp van de tatoeages en/of de lijnen op het masker, in de juiste bestralingshouding. Vóór elke bestraling wordt er een scan gemaakt op het bestralingstoestel. Hiermee wordt gecontroleerd of uw houding goed is. Als het nodig is wordt uw houding aangepast voordat de bestraling begint. Het bestralingsapparaat zal tijdens de bestraling om u heen draaien. Van de bestraling zelf voelt u niets. U hoort alleen een zoemend geluid.
Tijdens uw behandeling heeft u eenmaal per week een controleafspraak met uw behandelend arts.
Bijwerkingen
Bestraling kan bijwerkingen geven. Welke bijwerkingen optreedt, is afhankelijk van de plaats van de tumor en de dosis straling die u heeft gekregen. Ook maakt het uit of de bestraling gecombineerd is met chemotherapie.
- Bijwerkingen die kunnen optreden tijdens of kort na de bestraling(acute bijwerkingen)
- Bijwerkingen die later kunnen optreden
Na de behandeling?
Controleafspraken
Afhankelijk van de bijwerkingen zal de eerste controle op de afdeling Radiotherapie plaatsvinden enkele weken na de laatste bestraling.
Als na de bestralingen nog een operatie volgt, wordt er ongeveer 3 weken na de laatste bestraling nog een PET/CT-scan gemaakt. Hierna volgt verdere behandeling op de afdeling Chirurgie. Afhankelijk van de persoonlijke situatie kan besloten worden dat na de operatie, ook nog eenmaal een controle op de afdeling Radiotherapie volgt.
Als er niet geopereerd wordt, volgt ongeveer 2 maanden na de laatste bestraling een controlescan om het effect van de behandeling te beoordelen. In de 5 volgende jaren volgt regelmatig een controle bij de radiotherapeut.
Meer informatie?
Er staat meer informatie op de volgende website:
Algemene informatie: www.kanker.nl
Voeding:
Informatie van experts: www.voedingenkankerinfo.nl
Handige tips en recepten gericht zich op smaakveranderingen: www.beleefjesmaak.nl
Stoppen met roken:
Informatie over vergoedingen: www.ikstop.nu
online training: www.mijnkoersroken.nl
Patientenorganisatie:
Stichting voor patiënten met kanker aan het spijsverteringsorgaan: www.spks.nl
De behandelend arts geeft natuurlijk ook antwoord op alle vragen.
De Voorlichting van de afdeling Radiotherapie kan U ook meer uitleg geven. Zij zijn bereikbaar via e-mail (voorlichting-radiotherapie@amc.nl)