De transgenderzorg wordt gekenmerkt door een grote diversiteit aan cliënten en zorgverleners die vaak verschillende visies op het beslisproces hebben. Daarbij zijn ethische uitdagingen onvermijdelijk. Psychiater in opleiding en ethicus Karl Gerritse deed onderzoek naar de besluitvorming in transgenderzorg voor volwassenen. Hij concludeert dat er voor deze zorg geen ideaal model is. Het lijkt productiever om de verschillende visies én visieverschillen serieus te nemen. “Samen beslissen in transgenderzorg kun je het beste zien als een dynamisch proces dat continu – en vaak impliciet – wordt afgestemd tussen verschillende betrokkenen en verspreid is over diverse tijden en plaatsen.” Gerritse promoveert op 23 juni aan de VU.
De medische transgenderzorg staat voortdurend in de aandacht. Discussies gaan vaak over de exponentiële toename van aanmeldingen en wachttijden. Maar ook over de manier waarop er over deze zorg wordt besloten. Het gesprek hierover is gepolariseerd geraakt. Enerzijds wordt gepleit voor radicale zelfbeschikking en het beperken van de rol van psychologen en psychiaters. Anderzijds wordt gesteld dat transgenderzorg juist aan banden gelegd moet worden. Dit heeft in onder andere Scandinavië en de VS verstrekkende gevolgen heeft voor de toegang tot deze zorg.
Uitdagingen transgenderzorg
Zorgverleners en transgender personen komen zo voor ethische uitdagingen te staan rondom de besluitvorming: situaties waarin ze twijfelen, niet goed weten of het met elkaar oneens zijn wat het goede of juiste is. Clinici worstelen met vragen als: Wie moet beslissen of bepaalde behandelrisico’s aanvaardbaar zijn? De psycholoog, chirurg, of de cliënt? Cliënten kunnen het gevoel hebben door hoepels te moeten springen en zich afvragen in hoeverre ze hun twijfels moeten delen met hun behandelaar.
Karl Gerritse deed onderzoek naar de uitdagingen van de transgenderzorg in de dagelijkse praktijk. Op basis van observaties en interviews brengt hij de uitdagingen van zorgverleners en cliënten in kaart. Daarnaast laat hij zien hoe de ethiek kan helpen om achterliggende aannames rondom de besluitvorming en genderdiversiteit op te helderen. Aan de hand van deze inzichten is samen met zorgverleners en cliënten een tool ontwikkelt voor de spreekkamer: de GenderJourney. Deze GenderJourney helpt om de hulpvraag van de cliënt expliciet te maken (“de koers uitzetten”); de samenwerking en rolverdeling af te stemmen (“de rollen verdelen”); en tenslotte om vragen en uitdagingen bespreekbaar te maken (“eerste hulp”).
Openheid en dialoog
Gerritse toont aan dat samen beslissen in transgenderzorg een dynamisch proces is dat voortdurend om afstemming tussen verschillende betrokkenen vraagt. De visies en ideeën hierover zijn uiteenlopend en verschuiven met de tijd; zowel maatschappelijk, als voor individuele cliënten en zorgverleners. Om goed samen te kunnen beslissen is openheid en dialoog vereist naar wat dit inhoudt voor deze betrokkenen aangaande deze beslissing in deze context op dit moment. Dit blijvende gesprek is noodzakelijk in de spreekkamer, maar ook binnen instellingen en de samenleving als geheel.