Jos Trentelman: Anti-teken vaccins

ir. J.J.A. (Jos) Trentelman

Opleiding: Master Biologie (WUR)

Onderzoek:   Anti-teken vaccins ter preventie van teken-overdraagbare ziektes. (ANTIDotE)  

Introductie onderzoeker

Jos heeft biologie gestudeerd aan de Wageningen Universiteit en Research center met de specialisatie gezondheid en ziekte. Binnen zijn studie heeft hij onderzoek gedaan naar onder andere de intracellulaire parasiet Babesia. Na zijn studie werkte hij bij MSD Animal Health aan een vaccin tegen de tropische koeienteek Rhipicephalus microplus. Sinds de start van het ANTIDotE project is Jos verbonden aan het AMC.

Aanleiding voor dit onderzoek

Voor mensen zijn teken, na muggen, de grootste vectoren van ziektes. Afhankelijk van het levensstadium hebben teken enkele tot meerdere dagen nodig om zich vol te zuigen en kunnen tijdens dit proces ziektes overdragen. Doordat teken zo lang voeden moeten ze er voor zorgen dat ze vast blijven zitten, het bloed blijft stromen en dat het immuunsysteem ze niet afstoot. Hier speelt tekenspeeksel een belangrijke rol, teken laten namelijk na de beet speeksel in de huid van de gastheer lopen. Dit tekenspeeksel zit vol met stoffen (speekseleiwitten) die een anker in de huid vormen en ook de bloedstolling, immuuncellen en immuunstoffen beïnvloedden. Maar het uitscheiden van al deze speekseleiwitten zorgt er ook voor dat het immuunsysteem van de gastheer de teek kan gaan herkennen. Al in 1939 is aangetoond dat dieren een zekere mate van immuniteit tegen teken kunnen ontwikkelen: teken konden minder goed voeden op een cavia die herhaaldelijk werd blootgesteld aan tekenbeten. Het is gebleken dat, onder andere, antistoffen tekenspeeksel herkennen en de functies van de eiwitten in dit speeksel blokkeren. Hierdoor kan de teek minder goed voeden, maar het zorgt er ook voor dat teken-overdraagbare ziektes zoals de ziekte van Lyme minder goed overgedragen kunnen worden. Een dergelijk fenomeen is ook geobserveerd in mensen; mensen met regelmatige tekenbeten ontwikkelen een overgevoeligheidsreactie op een tekenbeet waardoor ze een lagere kans op de ziekte van Lyme hebben.     

Doel van het onderzoek

Wij willen nieuwe eiwitten uit het tekenspeeksel identificeren die belangrijk zijn in het ontstaan van teken-immuniteit en deze gebruiken voor de ontwikkeling van een vaccin tegen teken en teken-overdraagbare ziektes.

Uitgebreidere uitleg over het onderzoek

Het AMC is de coördinator van het ANTIDotE project, een groot Europees project dat gefinancierd wordt door een fp7 beurs vanuit de Europese unie. Binnen dit project werken 7 onderzoeksinstituten in de EU gezamenlijk aan een anti-teken vaccin dat teken-overdraagbare ziektes kan blokkeren. Daarnaast geeft het onderzoek ook meer inzicht in de uiteenlopende functies van eiwitten in tekenspeeksel en in het proces van overdracht van ziekteverwekker van de teek naar de gastheer. Het is dus echt schat graven in tekenspeeksel!

Onderzoekers AMC

prof. dr. J.W.R. Hovius, internist-infectioloog (Principal Investigator)

ir. J.J.A Trentelman, onderzoeker

drs. M.J. Klouwens, arts-onderzoeker

De andere ANTIDotE instituten

Meer informatie over het onderzoek

http://www.antidote-fp7.org/

https://parasitesandvectors.biomedcentral.com/articles/10.1186/1756-3305-7-77