De derde verdieping van het IWO-gebouw op het AMC-terrein herbergt een verborgen schat. Hier wordt namelijk het culturele erfgoed van de Nederlandse theatergeschiedenis bewaard en beheerd. De historische collectie omvat vele duizenden theaterobjecten, waaronder kostuums, licht- en decorontwerpen, affiches, schilderijen en foto’s. Plus 450 originele, handgemaakte theatermaquettes. Veertien daarvan zijn nu te zien op locatie AMC.
Omzichtig tilt Peter Odding, getooid met handschoenen, een houten bouwwerkje uit de verrijdbare kar en plaatst dat secuur in de lege vitrine bij collegezaal 5. Odding is collectiebeheerder bij het Allard Pierson, het museum dat de historische theaterverzameling in opdracht van de Universiteit van Amsterdam in beheer heeft. ‘Unieke pareltjes’, noemt hij de fragiele bouwseltjes.
Houten Kast
Theatermaquettes zijn schaalmodellen van theaterdecors of van theatergebouwen. De oudste maquette uit de collectie in het IWO-gebouw dateert uit 1913. De meeste zijn van de hand van moderne decorontwerpers en scenografen als Yan Takx, Toer van Schayk, Herman Gordijn, Wim Vesseur, Eric van der Palen, Paul Gallis, Mirjam Grote Gansey, Ascon de Nijs, Boris Aronson en Jan Klatter. Daarnaast omvat de collectie 15 reconstructiemaquettes, onder meer van de in 1890 afgebrande schouwburg op het Leidseplein, ook bekend als de Houten Kast.
Monnikenwerk
“Met behulp van maquettes konden decorbouwers het scenebeeld beter zien”, legt Odding uit. “Vanaf een bouwtekening is dat nu eenmaal veel lastiger.” Hoewel de meeste maquettes tegenwoordig via de computer in 3D worden gemaakt, zijn er nog altijd decorbouwers die zweren bij een echte theatermaquette, blijkt uit de tentoonstelling in het AMC. “Monnikenwerk”, typeert Odding het gepruts op de vierkante centimeter. “Er zitten uren en uren werk in zo’n kijkdoos.”
Iedere maquette verraadt tevens de stijl van zijn maker. “Sommige decorbouwers zijn heel perfectionistisch, zoals Jan Klatter. Hij maakte ieder detail van het theaterdecor zichtbaar, terwijl anderen duidelijker gemakzuchtiger te werk zijn gegaan en elk materiaal gebruikten wat er voorhanden was.” Een mooi voorbeeld daarvan is een maquette waarbij een stukje Engelse drop als krukje dient.
Illusie
Opvallend is dat de vooraanzichten van de maquettes er zonder uitzondering heel realistisch uitzien, terwijl de achterkant vaak onafgewerkt is en een wat afgeraffelde indruk wekt. Een goed voorbeeld daarvan is de maquette van Ascon de Nijs voor de theaterproductie Carrousel. Logisch, vindt de collectiebeheerder. “Bij theater is alles illusie. Het gaat alleen maar om de voorkant. De achterkant zie je toch niet vanuit de zaal.”
Centenkwestie
Dat de maquettes van de musicals Titanic, My Fair Lady en Evita er desondanks zowel van voren als van voren puntgaaf uitzien, is eigenlijk een ordinaire centenkwestie, weet Odding. “Dat zijn producties van vrije producenten. Die zijn niet afhankelijk van subsidies en dat merk je aan de rijke details van de maquettes.” Maar gesubsidieerd of niet, alle tentoongestelde maquettes zijn bijzonder, vindt hij. “Het zijn stuk voor stuk kunstwerkjes. Van elke maquette is er maar eentje.”
Openingstijden
De tentoonstelling Theatermaquettes is tot 12 september te bezichtigen. Behalve de genoemde musicalmaquettes zijn er ook maquettes van toneelvoorstellingen als De buddha van Ceylon, Het Dagboek van Anne Frank, Wie is bang voor Virginia Woolf en Pulcinella te zien.
Deze bijzondere tentoonstelling tot stand gekomen dankzij de afdeling Kunstzaken AMC, die hiervoor het Allard Pierson heeft uitgenodigd en twee expositieruimten ter beschikking heeft gesteld: De Vitrines en Q-Art.
De Vitrines zijn te vinden onder de collegezalen 4 en 5 op locatie AMC. Q-Art zit in bouwdeel Q, waar ook de prikpoli en het APC zijn gevestigd. Beide expositieruimten zijn 24/7 geopend. Meer informatie:kunstzaken@amc.nl